चंद्रयान-3साठी आज महत्त्वाचा दिवस!

भारताच्या चंद्रयान-3ची त्याच्या प्रवासात यशस्वीपणे आगेकूच सुरू आहे. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) सांगितले की या अंतराळयानाने दोन तृतीयांश प्रवास पूर्ण केला आहे. 14 जुलै रोजी निघालेले वाहन आज चंद्राच्या कक्षेत प्रवेश करेल. लॉन्च झाल्यापासून या वाहनाची कक्षा (orbit) पाच वेळा बदलण्यात आली आहे. 1 ऑगस्ट रोजी फेरीनंतर हे वाहन पृथ्वीची कक्षा सोडून चंद्राच्या दिशेने निघाले.

लूनार ऑर्बिट इंजेक्शन (LOI) म्हणजे काय?

इस्रोने सांगितले की 5 ऑगस्ट रोजी संध्याकाळी 7 वाजता हे वाहन चंद्राच्या कक्षेत प्रवेश करणार आहे. जेव्हा त्याची अभिप्रेत कक्षा चंद्राच्या सर्वात जवळ असेल, तेव्हा वाहन चंद्राच्या कक्षेत प्रवेश करेल. या प्रक्रियेला Lunar Orbit Injection (LOI) म्हणतात. यानंतर हे वाहन पुढील काही दिवस चंद्राच्या कक्षेत (orbit) फिरेल. हळूहळू बदल करून हे वाहन चंद्राच्या जवळच्या कक्षेत आणले जाईल. इस्रोने सांगितले आहे की वाहन पूर्णपणे वेळापत्रकानुसार प्रगती करत आहे. 23 ऑगस्ट रोजी या वाहनाचे लँडर-रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरवले जाईल.

भारत हा चौथा देश असेल!

आतापर्यंत केवळ अमेरिका, रशिया आणि चीननेच त्यांचे लँडर्स चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरवले आहेत. भारताने चंद्रयान-2 मोहिमेअंतर्गत 2019 मध्ये लँडर उतरवण्याचा प्रयत्न केला होता. मात्र, शेवटच्या क्षणी लँडरशी संपर्क तुटला आणि तो क्रॅश-लँड झाला. यावेळी यशस्वी लँडिंगनंतर भारत असे करणारा चौथा देश ठरणार आहे. प्रक्षेपण वाहनाची किंमत काढून टाकली तर चंद्रयान-3 ची एकूण किंमत 250 कोटी रुपये आहे. इतर देशांचा सरासरी खर्च यापेक्षा कितीतरी पटीने जास्त आहे.

वाहनात तीन मॉड्यूल!

चंद्रयान-३ मध्ये प्रोपल्शन, लँडर आणि रोव्हर असे तीन मॉड्यूल आहेत. प्रोपल्शन मॉड्यूलमध्ये हॅबिटेबल प्लॅनेट अर्थ (SHAP) पेलोडची स्पेक्ट्रो पोलरीमेट्री असते. ते चंद्राच्या कक्षेतून पृथ्वीचा अभ्यास करेल. चंद्राच्या पृष्ठभागाचा आणि वातावरणाचा अभ्यास करण्यासाठी लँडरमध्ये तीन पेलोड आहेत. यासोबतच अमेरिकन स्पेस एजन्सी नासाचा पेलोडही पाठवण्यात आला आहे. रोव्हरमध्ये दोन पेलोड आहेत, जे लँडिंग साइटच्या सभोवतालचा अभ्यास करतील. प्रोपल्शन मॉड्यूल चंद्राच्या पृष्ठभागापासून 100 किमी अंतरावरून लँडर-रोव्हर लाँच करेल. यानंतर, लँडर रोव्हरला सोबत घेऊन चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरेल आणि तेथे रोव्हर त्याच्यापासून वेगळा होईल. लँडर-रोव्हर ‘एक चंद्र दिवस’ अभ्यास करेल. हा कालावधी पृथ्वीवरील 14 दिवसांचा आहे.